Đón tết cổ truyền cùng người H'Mong
Đón tết cổ truyền cùng người H'Mong - Việt Nam có 54 dân tộc anh em, trong đó đa phần là các dân tộc thiểu số sinh sống ở các tỉnh trung du miền núi, mỗi dân tộc lại có những phong tục tết mang đặc trưng riêng. Dân tộc Mông gồm nhiều nhóm như: Mông Trăng, Mông Hoa, Mông Đỏ, Mông Đen và Nam Mèo. Cư trú tập trung ở miền núi vùng cao thuộc các tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, Lào Cai,Cao Bằng,…Theo phong tục, tết năm mới của người Mông diễn ra trước tết Nguyên Đán chừng một tháng.
Ngay từ đầu tháng 11 không khí đã rôn rã khắp trong bản, ngoài đường. Lúc này, ngoài việc vỗ béo lợn gà, dọn dẹp sửa sang nhà cửa các chàng trai còn tập trung vào việc kiếm củ để dùng trong những ngày tết. Phụ nữ cũng chuẩn bị cho mình những bộ váy áo rực rỡ sắc màu, cùng những vòng tay, vòng cổ đẹp nhất để diện cho những ngày tết.
Ngày tết, ngoài thịt lợn, thịt gà, bánh dày nhà nào trong bản cũng có rượu ngô. Trước tết một tháng, người Mông lên rừng chọn cây tre thật già chặt về phục vụ cho việc nấu rượu. Rượu ngô được trưng cất từ một loại ngô của địa phương, men dùng để nấu được làm từ các loại lá cây do người già lấy từ rừng về. Đối với người Mông, rượu không chỉ để dùng cho việc nhà, làm quà cho anh em mà rượu còn làm hàng hóa.
Cuối tháng 11 âm lịch cơ bản mọi việc đã hoàn tất, hoa Đào bắt đầu khoe sắc, hoa Mai nở trắng rừng. Già trẻ gái trai ai ai cũng mặc đẹp, nét mặt hân hoan tất bật mà phấn khởi. Đây cũng là lúc các gia đình người Mông nhộn nhịp làm bánh dày đón tết . Người Mông quan niện hai cái bánh dày tượng trưng cho mặt trời, mặt trăng là nguồn gốc sinh ra con người, muôn loài trên trái đất. Vì thế trong những ngày tết của họ không thể thiếu món bánh dày. Bánh dày được làm rất công phu nguyên liệu chính là gao nương thơm đem đi nấu xôi sao cho thật dẻo rồi mang ra máng gổ, dùng chày gỗ để giả, giả bánh cũng phải chọn những chàng trai lực lưởng để có thể giả đều và mạnh sao cho bánh thật nhuyển và dẻo. Ông chủ nhà nắn hai chiếc bánh to đặt lên tàu lá chuối rồi trịnh trọng đưa lên bàn thờ thắp hương khấn bái.
Từ ngày 25 đến ngày 26 tháng chạp, người Mông bắt đầu nghĩ ngơi để đón tết. Người H'Mông cho rằng súc vật quanh năm vất vả thì cũng được ăn tết như người vì vậy từ tối tất niên các gia đình đều nấu cháo để sáng mùng một cho trâu bò lợn gà ăn.
Người Mông còn tôn vinh cả vật dụng trong sản xuất nông nghiệp, vì vậy trước tết gia đình nào cũng làm lễ cất dụng cụ làm nông nghiệp . Các dụng cụ sẽ được rửa sạch sẽ rồi đem vào để cạnh bàn thờ tổ tiên. Người Mông quan niện các dụng cụ này cũng như con người, chúng cần phải được nghĩ ngơi trong những ngày tết để chuẩn bị cho môt năm lao động, sản xuất mới.
Ngày tết, trong nhà người Mông thường không trang trí cầu kỳ, nhưng từ trước tết gia đình nào cũng chọn mua những tờ giấy bạc, đến chiều 30 tết người chủ gia đình tự tay cắt thành những đồng tiền bạc sau đó dùng vỏ cây nhớt được lấy từ trong rừng về để gián những đồng tiền bạc lên cột, cửa nhà, các vật dụng hàng ngày và cả nơi chăn nuôi. Người Mông quan niện đó là vàng là bạc là tiền cầu phúc cho gia đình một năm mới với mùa màng bội thu, sung túc bà phồn thịnh.
Mỗi độ xuân về người Mông thường thắp hương tổ tiên với mong ước tổ tiên phù hộ cho gia đình mạnh khỏe làm ăn phát tài. Bàn thờ của người Mông được để chính giữa hướng đường và trang trí đơn giản, nhưng bàn thờ các gia đình kiêng không được lau bằng giẻ, không được rửa bằng nước cũng không được quét dọn bằng chổi lông hay bất cứ vật dụng gì mà chỉ được quét bằng cây chổi tre ba ngọn do người già chặt về từ ngọn một đỉnh núi hướng đông. Đặc biệt, người Mông luôn giữ cho hương cháy trong suốt ba ngày tết để thần bếp giúp họ luôn giữ ngọn lửa xua đuổi tà ma và thú dữ.
Trong những ngày đầu năm mới này người Mông kiêng không quét nhà, nếu có quét thì chỉ quét vào trong và không hốt đổ đi, làm như vậy là sang năm mới sẽ mất của.
Không chỉ có vậy, trong dịp tết chuyện ăn, chuyện dùng lửa của người Mông cũng còn mang nhiều điều kiêng kỵ đầy thú vị. Ngày tết người Mông được nhóm lửa không được thổi lửa, làm như vậy cả năm sẽ gặp gió bão.
Những ngày đầu năm mới người Mông đến các nhà trong bản để chúc tết, uống với nhau bát rượu, ăn với nhau miếng bánh dày, chúc nhau những điều tốt lành trong năm mới.
Trong lúc người già co ro vì ngày tết khắc nghiệt ở vùng cao, quây quần bền bếp lửa để chúc tụng, để nói với nhau những ước nguyện về dòng tộc, về gia đình, về một năm mới với nhiều kỳ vọng thì cũng là lúc các chàng trai, cô gái bắt đầu tổ chức các trò chơi dân gian như: ném Pao, đánh Cầu Lông Gà, chơi Quay hay thổi Khèn,… Hiện nay, tuy cuộc sống của đồng bào Mông tại các tỉnh miền Bắc đã có sự thay đổi , các nam thanh nữ tú người Mông đã quen dần với các phương tiện hiện đại nhưng người Mông vẫn không rời bỏ tập tục đẹp của tổ tiền bởi đây chính là phần hồn của người Mông.
Từ ngày 25 đến ngày 26 tháng chạp, người Mông bắt đầu nghĩ ngơi để đón tết. Người H'Mông cho rằng súc vật quanh năm vất vả thì cũng được ăn tết như người vì vậy từ tối tất niên các gia đình đều nấu cháo để sáng mùng một cho trâu bò lợn gà ăn.
Người Mông còn tôn vinh cả vật dụng trong sản xuất nông nghiệp, vì vậy trước tết gia đình nào cũng làm lễ cất dụng cụ làm nông nghiệp . Các dụng cụ sẽ được rửa sạch sẽ rồi đem vào để cạnh bàn thờ tổ tiên. Người Mông quan niện các dụng cụ này cũng như con người, chúng cần phải được nghĩ ngơi trong những ngày tết để chuẩn bị cho môt năm lao động, sản xuất mới.
Ngày tết, trong nhà người Mông thường không trang trí cầu kỳ, nhưng từ trước tết gia đình nào cũng chọn mua những tờ giấy bạc, đến chiều 30 tết người chủ gia đình tự tay cắt thành những đồng tiền bạc sau đó dùng vỏ cây nhớt được lấy từ trong rừng về để gián những đồng tiền bạc lên cột, cửa nhà, các vật dụng hàng ngày và cả nơi chăn nuôi. Người Mông quan niện đó là vàng là bạc là tiền cầu phúc cho gia đình một năm mới với mùa màng bội thu, sung túc bà phồn thịnh.
Mỗi độ xuân về người Mông thường thắp hương tổ tiên với mong ước tổ tiên phù hộ cho gia đình mạnh khỏe làm ăn phát tài. Bàn thờ của người Mông được để chính giữa hướng đường và trang trí đơn giản, nhưng bàn thờ các gia đình kiêng không được lau bằng giẻ, không được rửa bằng nước cũng không được quét dọn bằng chổi lông hay bất cứ vật dụng gì mà chỉ được quét bằng cây chổi tre ba ngọn do người già chặt về từ ngọn một đỉnh núi hướng đông. Đặc biệt, người Mông luôn giữ cho hương cháy trong suốt ba ngày tết để thần bếp giúp họ luôn giữ ngọn lửa xua đuổi tà ma và thú dữ.
Trong những ngày đầu năm mới này người Mông kiêng không quét nhà, nếu có quét thì chỉ quét vào trong và không hốt đổ đi, làm như vậy là sang năm mới sẽ mất của.
Không chỉ có vậy, trong dịp tết chuyện ăn, chuyện dùng lửa của người Mông cũng còn mang nhiều điều kiêng kỵ đầy thú vị. Ngày tết người Mông được nhóm lửa không được thổi lửa, làm như vậy cả năm sẽ gặp gió bão.
Những ngày đầu năm mới người Mông đến các nhà trong bản để chúc tết, uống với nhau bát rượu, ăn với nhau miếng bánh dày, chúc nhau những điều tốt lành trong năm mới.Trong lúc người già co ro vì ngày tết khắc nghiệt ở vùng cao, quây quần bền bếp lửa để chúc tụng, để nói với nhau những ước nguyện về dòng tộc, về gia đình, về một năm mới với nhiều kỳ vọng thì cũng là lúc các chàng trai, cô gái bắt đầu tổ chức các trò chơi dân gian như: ném Pao, đánh Cầu Lông Gà, chơi Quay hay thổi Khèn,… Hiện nay, tuy cuộc sống của đồng bào Mông tại các tỉnh miền Bắc đã có sự thay đổi , các nam thanh nữ tú người Mông đã quen dần với các phương tiện hiện đại nhưng người Mông vẫn không rời bỏ tập tục đẹp của tổ tiền bởi đây chính là phần hồn của người Mông.
Nguồn: dulichviet.com.vn
Leave a Comment